My Assessment of the Chevron/Ecuador Case

First of all, I would say that Chevron’s case is really known view of today’s world. Especially for me, writing from Mongolia that said “minegolia” now days, it’s the similar situation coming up in my environment during last years. I saw similar picture of great corporations and local citizens technological and cultural contrast, fight of media scenario. In Mongolia mining gigantic Rio Tinto which exploring gold and copper, French company Areva group which exploring uranium have been having long fight with the local citizens because of environment issue. Local citizens blaming them for destroying nature and due to the mining there is a many different kind of illnesses developing, they say. So it’s the conflict between multinational company and local citizens.          

Chevron’s advocacy is more credential, but more aggressive

1. Most multinational corporations have agreement with the government of that certain company to own together their resources. This brings great opportunity to the parties both in Ecuador and in Mongolia to make populism and opposition parties always deliver messages that foreign companies are taking our resources and they take everything from us by making agreement with the current government. In this case Chevron is right. The role played by communications professionals for Chevron, it can be seen unethical that they tried to show that Ecuadorian government wanted to have more profit from them and they wanted them to seen guilty for the situation. However it might be able to be true.

2. The common mistakes of the type of corporations like Chevron are that they think everything will be fine since they agreed and work with the government. But this is the disadvantage that they don’t account local citizens right and interest is protected by other authorities as well. Due to this mistake they really don’t do good PR for those local citizens in order to make them understand their work or give them opportunity to participate in there. I think Chevron also did this mistake while I watching the video they made. They made advocacy or the video of Gene Randall for the western audiences in order to bring back their dignity rather try to get understand victims of Ecuadorians. Gene Randall didn’t give an opportunity to the citizens to involve in this video or include one representative from the local citizens and he tried to persuade that before Chevron purchases it the environment was destroyed; so now they are trying to make it better and they invest for the rehabilitation. Lastly he used tactic to use experts. Western society is the society where people believe in experts and they make decisions on experts’ words. So by involving experts in its video Chevron made its advocacy more credential and scientific and research based.  But in some ways this type of videos can give the victims very different ideas, which they think that Chevron used technologies, media and experts in order to protect itself. So this will make victims to hate Americans.    

Other thing is that they used Mr.Randall, public figure’s face in order to show their perspectives and it was non-transparent PR method that Chevron tried to hide that they sponsored this video. This what the big corporations still has been doing now because they know that third party’s voice can influence better for the public.

Plaintiffs' negative advocacy

1.     First of all palintiffs’ negative advocacy was way to bad than Chevron’s. It focused on imagination rather than evidence and they used computer graphics rather than real face-to-face comments. Most importantly their message was that ecosystem of amazon has polluted and destroyed a lot, but they didn’t give any proof or evidence that Chevron destroyed. So it’s bad that they couldn’t show thet Chevron is responsible for that.   

2.     This type of fight of local citizens usually hard because of their ability to fight with the big corporations on legal and communication skill or power. Therefore it’s common that most times they contacted with the populist politicians, party or any third individual and that makes result even worse. In contrast to that it’s good that they showed pictures of local citizens’ about how women and children suffered and injured and how amazon was polluted etc., this is the good tactic.  

As a result this two advocacies are seems that race of who is saying what and who is telling the truth to the public rather than giving any good evidence. I think this starts from that different cultures couldn’t understand each other and can’t work together and can assist each other to have the same participation.

REFERENCE

When Chevron Hires Ex-Reporter to Investigate Pollution, Chevron Looks Good retried from http://www.nytimes.com/2009/05/11/business/media/11cbs.html?_r=0

TELL CHEVRON'S BOARD OF DIRECTORS TO FIRE CEO JOHN WATSON! retried from http://truecostofchevron.com/

The true story Chevron’s Ecuador disaster  retried from

http://chevrontoxico.com

Extorting Big Oil American Thinker. retried from

http://www.americanthinker.com/2009/07/extorting_big_oil.html

Don’t drill the amazon-defend it. http://amazonwatch.org

Amazon Crude on 60 Minutes.

Retried from http://chevrontoxico.com/news-and-multimedia/2009/0503-60-minutes-amazon-crude

О.Чулуунбилэг: Манайд оюун санааны хөгжил, өөрчлөлт маш удаан явагдаж байна

Ардчилсан намын нарийн бичгийн  дарга, Олон нийт, хэвлэл мэдээллийн хэлтсийн дарга О.Чулуунбилэгийг “Би Монголоо ингэж хөгжүүлнэ” булангийнхаа зочноор урилаа.

-Бид хөгжиж байна уу. За­луу хүний хувьд Монгол Ул­сын хөгжлийг ямар өнцгөөс нь харж байна вэ. Мэдээж өөрийн гэсэн харах өнцөг, тус­гал танд бий байх?
-Энэ дэлхий дээр огт хөг­жихгүй улс үндэстэн гэж байх­гүй байх. Хэрвээ огт хөгжихгүй бай­вал тусгаар тогтнох боломж­гүй цаг үе  болох даяаршилын үед бид амьдарч байна. Манай улсын хувьд статистик дүнгээс харахаар харьцангуй хурдан яваг­даж байна. Барууны ор­нуу­дад сүүлийн 200 жилийн урт хугацаанд бий болсон хөгжлийн суурь  манайд хамаагүй хурдтай өрнөж, үндсэн сууриуд нь та­вигдаад явж байна.

-Энэхүү хөгжлийн хурд олон нийтэд хэр хүртээлтэй бай­на вэ. Тэднийг хамарч ча­даж байна уу?
-Энэ тохиолдолд манайх эс­рэгээрээ байгаа. Хөгжлийн үр шим, үр дүн хэнд илүү тусч бай­на вэ гэхээр цөөхөн хэсэг бүлэг хү­мүүст хүрч байгаа нь манай нийгмийн гол алдаа болоод бай­на. Олонхийн амьдрал ста­­тистик тоо шигээ хурдан хөг­жихгүй байгаа. Тиймээс  Мон­гол Улсыг хөгжихгүй байгаа мэт мэдрэмж олон нийтэд бай­гаад байна шүү дээ.

-Ард түмэндээ очихгүй, цөөн­хөд хүрээд байгаа хөгж­лийн гажуудлын шалтгаан нь юу байна вэ?
-Нэлээд хэдэн зүйлээс шалт­гаалж байна. Тодруулбал, бид шил­жилтийн нийгэмд амьдарч байна. Нэг нийгмээс шинэ ний­гэм рүү шилжиж байна. Энэ тохиолдолд хамгийн том, удаан хугацаанд шинэчлэгддэг зүйл нь хүний оюун санаа юм. Байшин, ба­рилга, гар утас, машин гэх мэт зүйлээр дэл­хийн жишигт бид хүрсэн.

Хэ­рэг­лээний хөгжил бол байна. Ха­рин оюун санааны хөг­жил өөрч­лөлт үнэхээр удаан байна. Энэ нь манай боловсролын ши­нэчлэл маш удаан явагдаж бай­гаатай холбоотой. Боловсрол нь хүн бүрийн амьдрал хөгжилд нөлөөлж байдаг.

Тиймээс бо­ловс­ролын шинэчлэлийг суу­риар нь өөрчлөх хэрэгтэй. Хэч­нээн хүн бичиг үсэгтэй байна вэ, хэр олон  их, дээд сургуультай вэ гэдгээр харвал сайн байж бо­лох ч боловсролын чанарын асуудал байхгүй. Орчин үеийн нийгэмд байдаг боловсролын дэд бүтэц гэдэг ойлголт манайд даанч байдаггүй. Үүнийг суул­гах­гүй­гээр хүн бүрт хүр­тээмж­тэй байх хөгжлийн асууд­лыг ярих нь хэ­цүү юм.

Бү­­рэн дунд боловсрол харь­цан­­гуй боломжийн. Хамгийн хоц­рогдсон хэсэг нь их, дээд сургуулийн боловсрол байна. Тооны хувьд өндөр хэрнээ ча­нар талаасаа үнэхээр учир ду­тагдалтай. Тэр дундаа нийгмийн ухаа­ны салбар илүүтэй хоц­рог­доод байна.  Дэлхий нийтэд их, дээд сургуулийн боловсролын дэд бүтцийн цөмийг Их дээд сур­гуулиуд дээрээ түшиглэж хий­дэг.

Боловсролын салбарт зар­цуулж буй гол хөрөнгө оруу­лалтууд тийшээ цутгаж,  судал­гааны тинк танк буюу бодлогын хү­рээлэнгүүд  ажиллаж, нийг­мээ чирж явах хүний нөөцийн ар­ми бэлтгэгдэж, шинэ нийг­мийн үндсэн харилцааг тодор­хойл­дог соёлуудын үндэс их дээд сургуулиудаас л нийгэмд түгж байдаг. Харамсалтай нь Мон­голын их дээд сургуулиудыг бо­ловсролын дэд бүтцийн цөм биш дунд сургуулиудаа л тэгж ха­раад тэндээ шинэчлэл хийх гэж 20 жил оролдсон юм болов уу даа гэж хардаг.

-Их дээд сургуулийн чанар­гүй гэдэгт санал нэгдэж бай­на. Тоо нь хэтэрхий их бол­чих­лоо?
-Ийм олон тоотой байна гэ­дэг чинь сайн талаар нь харвал хэ­рэгцээ их байгаагийн илрэл. Боловс­ролтой болъё гэсэн мон­голчуудын маш эрэлт  их  бай­на. Тэгэхээр нийлүүлэлт да­гаж нэмэгдэж олон сургууль бий болсон гэсэн үг. Зарим хү­мүүсийн ярьдаг шиг тоог нь цөөлчихөөр сайжирна гэж бод­доггүй.

Нэгд, хүний сурах үнд­сэн эрхийг тоо квотоор хяз­гаар тогтоож болохгүй, хоёрт, Засгийн газар ажлын бай­рыг ирээдүйд олноор буй болгоно гэж тооцож буй сал­бар мэр­гэ­жилтэн бэлтгэхэд хөнгө­лөл­­­тийн системийг л бодож олох ёстой. Монголд ойрын 30 жил­дээ топ тэр салбар нь уул уур­хайн үйлдвэрлэл байх болов уу. 

-Сэдвээсээ жаахан хазайя. Нам дагаж албан тушаалд хү­рэх гэсэн хүсэлтэй за­луус ол­шир­­чээ. Хэт их намчирх­даг, үзэл суртлын үе нь ирчихсэн юм болов уу гэж боддог. Та энэ байдлыг анзаарч байна уу?
-Анзааралгүй яахав. Төрийн оролцоо хэт их байгаа учраас ийм нөхцөл байдал үүсч байгаа юм. Манайд 160 гаруй мянган төрийн албан хаагч байдаг. Тэ­гэхээр сонгуульд ялсан нам 160 гаруй мянган хүнийг ямар ч аргаар хамаагүй ажилд оруу­лах “онол”-ын боломжтой асар том ажил олгогч болоод хувир­чи­хаж байна гэсэн үг.

Засгийн эрх авсаны  дараа олон мянган гишүүд ажил олгохыг намаасаа шаарддаг, нэхдэг. Хатуу гишүүнчлэлтэй намууд гишүүдээ үлдэхийн тулд тэдний хүсэл сонирхлыг харгалзан үзэхээс өөр аргагүй байдалд ордог зовлонтой. Уул нь төрийн албан хаагчид 20 мянга болчихвол хүмүүсийн нам дагаж ажилтай болно гэсэн ойлголт багасна.

Илүү либериал бодлого явуулаад, төрийн эрх үүргийг мэргэжлийн холбоодод  шилжүүлээд эхлэвэл олон зүйл төрөөс, намаас хамааралгүй болоод ирэхээрээ төрд орох сонирхол эрс багасна. Энэ тогтолцооны гажуудлаасаа бид салах ёстой. Гэхдээ нэг зүйлийг зоригтойгоор хүлээн зөвшөөрөх хэрэгтэй. Яг намаар ажиллаад явсан хүн тэр болгон удирдах ажилд ордоггүй л байхгүй юу.

-Яагаад вэ. Намын далбаан дор мандаад яваа олон л хүн байна шүү дээ?
-Намуудад нэг зовлон бий. Тэр нь фракцийн зарчим. Би ямар намын гишүүн бэ, ямар  түүх, үзэл санаатай, үнэт зүйлтэй нам бэ гэдгийг мэдэх нь бүү хэл  намынхаа дүрмийг ч уншиж үзээгүй нөхөр нэг даргыг дагаж яваад л албан тушаалд хүрчихдэг. Нийтлэг зовлон энэ л байна.

Даргынхаа далбаан дор намирч байгаад албан тушаалд орчихсон нөхдүүд өнөөдөр намынхаа байр хаана байдгийг, мөрийн хөтөлбөр юу болохыг асуугаад л явж байна. Ингэж ажиллах ёстой гэсэн зарчмын асуудал ярихаар  нам биш тэр дарга намайг томилсон, даргынхаа төлөө л ажиллана гээд явж байгаа олон хүн байдаг.  Хүний нөөцийн бодлого төв намаар дамжих чадахгүй байгаад бэрхшээл байна.

-Фракцийн зарчмаас манайх салж чадах уу. Салахад амар­хан байх гэж харагддаг?
-Онолын хувьд энэ дэлхий дээр фракцгүй нам гэж байхгүй. Фракц гэдэг нь өөрөө тухайн нам дотор альтернатив үзэл бодлыг тээж дотоод ардчилалын  том соёлыг тээдэг. Хэрвээ даргын үзэл баримтлалыг шууд дагаад явбал тэр нам дарангуйллын нам  шүү дээ.

Гэхдээ манайх шиг хатуу гишүүнчлэлтэй намд фракцийн бодлогыг бүх зүйлд дэмжих нь нэг бэрхшээлтэй тулгардаг нь намын гишүүдийг хэтэрхий их хуваадаг. Тиймээс фракцийг зохих төвшинд хэрхэн ажиллахыг намынхаа дүрэмд тодорхой суулгаж  өгөх хэрэгтэй гэсэн хувийн итгэл үнэмшилтэй байдаг.
-Ардчилсан нам дотроо хамгийн олон жигүүр, фракцтай нь байх шүү?
-Аргагүй шүү дээ. Манайх чинь өөрөө олон намын нэгдэл. Ер нь туулах ёстой зүйлээ л туучаад явж байна. Магадгүй 10 жилийн дараа өөр болох байх.

-Сүүлийн үед намууд шинэчлэлийн талаар их ярих болж. Шинэчлэл гэдэг ойлголтыг илүү явцуу утгаар нь яриад байх шиг ээ?
-Нийгэмд тулгамдаж байгаа асуудлуудлыг улс төрийн намууд шийдэж байна уу гэвэл үгүй. Ийм байгаа болохоор хамгийн түрүүнд улс төрийн намуудад шинэчлэл хэрэгтэй байгаа юм. Улс төрийн нам нийгмийн менежментийг хийдэг үндсэн үүргээ гүйцэтгэж чадахаа байчихаар иргэд, сонгогчид намуудад итгэхгүй байна л даа.

Яагаад намууд сул байна гэхээр хүний үр ашигтай бүтэц, зөв санхүүжилт, бүтэц, чадвартай нөөцийн гэсэн гурван төрлийн хомсдолд орсон байна. Манай АН дээр л гэхэд байгаа жаахан чадварлаг хүний нөөцөө фракциуд нь хуваагаад аваад явчихдаг.

Тухайн фракци өөрийнх нь авсан яам дээр тухайн чиглэлээр шилдэг мэргэжилтэн өөрсдөд нь биш өөр фракцид байгаа мэдсээр байж өөрийн сул хүнээ л тавьдаг. МАН ч Н.Энхбаярын үед бүр албан тушаалаа үнэлээд зарж байснаас бид сургамж авах ёстой.

-Гудамжинд жагсч олны танил болсных төлөө албан тушаал өгдөг гаж үзэгдэл ма­найд илүүтэй их байдаг. Үүнийг намуудын бодлогын гажуудал гэж ойлгож болох уу?
-Дэлхийн жишиг тийм байдаг. УИХ-ын гишүүн гэдэг бол мандаттай л жирийн иргэн байхгүй юу. Тэр хүн нийгмийн аль нэг хэсэг, бүлэг давхаргын төлөөлөл мөн. Тиймээс хууль тогтоох байгууллагад саналаа илэрхийлээд явах нь зөв. Тэдэнтэй холбоотой гардаг нийтлэг шүүмжлэл нь чадваргүй гэх шүүмж. Би энийг хувь гишүүнээс биш парламентаас өөрөөс нь хайх ёстой гэж хардаг. УИХ-ын   гол сул тал нь байнгын хороод нь маш чадамжгүй.

Тухайн чиглэлийн байнгын хороон дээр хууль маш сайн хэлэлцэгдсэн байх ёстой. Тэгэхээр парламентыг хүчирхэг болгохын тулд байнгын хороогоо хүчирхэг болгох хэрэгтэй. Байн­гын хороодуудад  харьцангуй сайн хүний нөөцийг өгөх, эрх мэдлийг нь сайн зохицуулж өгөх шаардлагатай. Улмаар байнгын хороонд мөрдөх эрхийг нь хүртэл өгөх ёстой шүү дээ. Түүнээс хувь гишүүн юу ч ярьж ямар ч хууль санаачилж болно шүү дээ.

-Олны танил бол тэр хүний боловсрол, мэдлэгийн цар хүрээ хамаагүй гэсэн үг үү?
-Парламентад тэр хүнийг  хүмүүс сонгочихсон бол заавал нэмэлт цензур тавиад байх шаардлагагүй. Харин тэр хүний хувийн ёс зүй өөрөө ямар байна вэ гэдэг тусдаа асуудал юм.

-Цөөхөн хүн амтай атлаа дэндүү олон яам, агентлагтай гэдэгт санал нийлэх үү. Өөрөөр хэлбэл, төрийн бүтэц данхайж байгаа хэрэг юм  болов уу? 
-Олдож байгаа нь үнэн. Манайх шиг жижиг улсад 9-12 яамд үйл ажиллагаа явуулахад яг болдог юм байна лээ. Ямар ч Засгийн газарт байх ёстой үндсэн таван яам байгаа. Тодруулбал, Гадаад харилцаа, Сангийн яам, Батлан хамгаалах, Боловсрол, Эрүүл мэнд гээд аль ч Засгийн газарт байх ёстой.

Харин үүн дээр бодлогын яамдууд нэмэгддэг. Мөн дангаараа Засгийн эрх авч чадаагүй хамтарч байгаа бол хамтрагч намынхаа бодлогыг оруулж тооцож бүтцээ гаргах ёстой. Шинэчлэлийн Засгийн газрын үед нэг нам, нэг эвсэлтэй хамтарч байна. Тэдгээр намуудад гол мөрийн хөтөлбөрөө хэрэгжүүлэх боломж олгохын тулд тэр чиглэлийн яам бүтцийг байгуулж өгсөн байх. Гэхдээ энэ байдал цаашдаа бага багаар засагдаад л явна.

Мөн манай төр хэтэрхий их зүйлд оролцдог. Тэрийгээ гүйцэлдүүлэхийн тулд нэг яам, агентлагийг нэмж байгуулдаг. Тэгээд л улам данхайгаад байна. Төрийг зоригтойгоор либериалчлах юм бол яамд болон төрийн албаны тоо буурна. Би хувьдаа  яамны дундаж мэргэжилтэнг их өрөвддөг.

2-3 том бодлогын судалгааг ганцаараа хариуцаад явж байдаг. Энэ их ажлыг нэг хүн яагаад ч барахгүй. Нэг хүн хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд, халамжийн бодлогыг асуудлыг бүхэлд нь хариуцаж байна. Энэ хүн ажлаа үнэхээр барахгүй байгаа юм чинь салбарынх нь бодлого удааширч, харилцааны доголдолд орж тэр хэсгийнхэнтэйгээ үл ойлголцолд ордог.

Тиймээс салбаруудын бодлого гаргах, хэрэгжүүлэх, хянах ажлуудыг мэргэжлийн байгууллага, холбоододод нь хариуцуулаад өгчих хэрэгтэй. Ингээд хуваагаад өгчихөөр төрийн бүтэц зардал ч багасна. Төр зүгээр холбогч зохицуулагч болно.

Б.Пүрэвжав 

Эх сурвалж: www.mminfo.mn

Narrative for Crist's campaign

I think current Governor of the Florida, Rick Scott has become important person for the Republicans. The reason is that campaign of Governor of Florida in 2014 will be the biggest election since president Obama had won Republican candidates twice in the last elections. Therefore if the Republicans defeated again in 2014 it will not only counts, as knockout but also it will be strategic defeat for them. Due to this situation, for Republicans Rick Scott, who had gotten major votes in Florida, works as a Governor is the only one politician to run for the campaign in 2014. Since Rick Scott has 56 percent of the Republicans support for now and it seems that nominating him as a candidate again is the right choice.         

It will be the advantage to nominate businessman for the campaign of Governor in Florida during the time that economy is not good; so that for the voters choosing Rick Scott might be much more right decision because he has enough experiences of how to solve economic down crisis, how to support citizens life and he has certain clear plans and projects. He said, “We cut property taxes, we cut business taxes, we cut regulation," Scott said. "We're doing the right thing. We're getting back to work[1]” during the meeting of Republicans which determines his work principles.

In my opinion, this is the good message for the republican voters based state. In this election, Rick Scott should campaign based on his incumbency and support of the Republicans rather than personal charisma focusing on middle class because for real competitor Charlie Christ has better rating of personal charisma and popularity. 

Also for the solely politician who isn’t team player, it is the smart decision to race tying his incumbency with the voters who support Republicans. It will help to protect his Achilles heel. Otherwise his unpopular image might not give him won because there is a saying that “Through most of Scott’s first term as governor, he has been the least popular governor in the country.[2]”

It’s clear that Democrats think that whoever nominated will defeat Rick Scott and it’s certain that they will down Rick Scott in many ways[3]. In this situation, it’s important to decide to have protecting tactics or fight back to them. I would suggest to Rick Scott to introduce his plans and projects for the voters and inform them works have done during his governance such as works on railways, education and unemployment[4] besides focusing messages for the middle class in order to have swing voters support. Since competitor has strong belief that he will win for the campaign[5] he will be more focused on attacking to Rick Scott rather advertising his plans to voters, so that might give a chance to Rick Scott to have additional points from the voters.     

Hispanic voters will more chance to support Democrats, Rick Scott should concern on 16.6 percent of voters who are African Americans[6]. The reason is they are not the solid supporters of Democrats; they count as swing voters. Due to the Gallup research it’s proven that 95 percent of African Americans had voted for Obama because he represents them. Therefore it is better to focusing on them by introducing plan of business support, increasing employment and concerns of education. 

What can do Governor Rick Scott different in Florida if he elects again would be the answer of the question what would change in Florida if he elects again.  If Rick Scott elects again, for the households how to maximize families’ economic capital rather worrying about how to solve economic crisis and get enough needs of households. Rick Scott is the representative of liberal conservative, which is the best right system of economy and its protector who doesn’t change conception instead of personal view. 

---

[1] http://www.wptv.com/dpp/news/state/gov-rick-scott-election-2014-floridas-gov-scott-makes-his-case-for-a-second-term-as-governor

[2] http://fcir.org/2012/11/16/looking-ahead-floridas-2014-gubernatorial-election/

[3] http://www.tampabay.com/news/politics/elections/fla-democrats-see-gov-rick-scott-as-easy-target-in-2014/2126911

[4] http://articles.orlandosentinel.com/2013-08-16/news/os-scott-young-republicans-20130816_1_young-republicans-rick-scott-are-republicans

[5] http://www.tampabay.com/news/politics/elections/fla-democrats-see-gov-rick-scott-as-easy-target-in-2014/2126911

[6] http://race42016.com/2013/08/07/poll-watch-stpetepolls-org-florida-statewide-2014-gubernatorial-survey/

О.ЧУЛУУНБИЛЭГ: АРДЫН НАМД ОДОО С.БАЯР ШИГ СТРАТЕГИЧ Л ХЭРЭГТЭЙ

“Сонгуулийн ялалтын стратеги” номын зохиогч, Ардчилсан намын олон нийт хариуцсан Нарийн бичгийн дарга О.Чулуунбилэгийг “Ярилцах танхим”-даа урьж ярилцлаа. Тэрбээр Жорж Вашингтоны их сургуульд улс төрийн менежер мэргэжлээр суралцаж буй бөгөөд бидний ярилцлага энэ сэдвээр өрнөсөн юм.

-Улстөрчид олонд танигдахын тулд дор бүрнээ л байгаа, бай­гаагаараа ял­гарахыг оролдох болж. Энэ дундаас менежмент талаа­саа хамгийн амжилттай яваа улстөрчөөр та хэнийг нэрлэх вэ. Нэгэнт ярилцлагын сэдвээ өөрийн тань мэргэжилд тулгуурлаж тодор­хойлсон учраас энэ өнцгөөс эхлүүлбэл сонир­холтой болж болох юм?

-Манайд улстөрчийн эц­сийн зорилго нь албан тушаал дээр очих гэсэн коммунист маягийн ойлголтоор хэрэгжиж ирсэн. Гэтэл орчин үед улс төр гэдэг ойлголт өөрчлөгдөж байна.Нийгэмд тулгарч буй тодорхой асуудлуудыг шийдэх төслөө бэлдээд олон нийтэд танилцуулж, албан тушаалд хүрээд төслөө ажил хэрэг болгож, үр дүнг нь үзэх буюу илүү мэргэших хэлбэрээр улс төрийн амьдралыг эхлүүлэх хэлбэр рүү явж байна. Тэгэхээр өөрийгөө олонд таниулахдаа “Би ийм юм хийнэ” гэдэг бэлэн төслийг олонд дэлгэсэн Хууль зүйн сайд Х.Тэмүүжинг амжилттай яваа улстөрчөөр нэрлэж болох юм. Бүх зүйл нь төлөвлөгөөнийх нь дагуу явж байгаа учраас амжилтад хүрэх нь хүмүүст мэдрэгдэж, тэр хэрээр олны дэмжлэг авч чадсан. Түүнчлэн өнөөдөр хэн залуу үетэй ойлголцож чадна, тэр л нэр хүндтэй байна. Хууль зүйн сайд гэхэд УИХ-ын дэд дарга С.Баярцогт, УИХ-ын дарга З.Энхболдтой бараг нэг үеийнхэн. Гэтэл УИХ-ын даргыг хөгшин гэж хараад байгаа хэрнээ иргэд Х.Тэмүүжинг Ардчилсан намын залуу улстөрч гэж хардаг. Учир нь тэр залуучуудтай ойлголцож чадаад байгаа байхгүй юу. Магадгүй давуу тал нь багш байсантай нь холбоотой байх.

-Тэгвэл Ардын намд хэн нэр хүндтэй байна вэ?

-Өдөр тутам харьцдаггүй болохоор юу хийж, хэлж байгааг нь мэдэхгүй юм. Гэхдээ Ардын намын нарийн бичгийн дарга Ж.Сүхбаатарыг би хувьдаа мэргэшсэн улс төр рүү илүү явах чадвартай гэж хардаг.

-УИХ-ын дарга З.Энхболд, Хууль зүйн сайд Х.Тэмүүжин хоёрын харьцуулалтын тухайд тод­руулахгүй юу. З.Энхболд дар­гатай жишиж, нэр цохвол Ерөнхий сайд, Ерөнхийлөгч тэргүүтэй олон хүн хамрагдаж таараа. Энэ хүмүүс улс төрд 20 жилийн турш явсан учраас үеэсээ илүү настай харагдаад байна уу. Аль эсвэл тэднээс шинэчлэл харагдахаа бай­чихав уу?

-Олон талтай. Улс төрд 20 жил болчихоор хүмүүсийн хүлээж авах сэтгэхүй бодит насаар нь биш улс төрд амьдарч байгаа амьдралаар нь харж байгаа юм. Х.Тэмүүжин сайд мэдээж сүүлд орж ирсэн. Харин З.Энхболд, С.Баярцогт, Ч.Сайхан­билэг гэх мэт лидерүүд дөнгөж хорь гаруйхан наснаасаа улс төрд хөл тавьсан болохоор олон сонгогчид аль хэзээний л байсан “хөгшин улс­төрч” гэж боддог тал байна. Үүнийг улс төрийн менежментэд “сонгогчдын уйдалт” гэж нэрлэдэг. Харин шинэчлэлийн тухайд улстөрч гэхээр л хүний адаг, бөгс долоогч, намгүйгээр амьдарч чадахгүй хам­гийн арчаагүй нь намд элсдэг гэсэн ойлголт нийгмийн дундаж ангийн сэтгэхүйд тогтчихлоо. Үүний шалтгаан нь 50-иас дээш насны улстөрчид хийх ёстой ажлаа хийж, асуудлыг шийдэж, нийгмийн менежментийг хийж чадахгүй бай­гаатай холбоотой. Тэд шинэ чөлөөт нийгмийн асуудлыг хуучин нийгмийн захиргааны аргаар шийдэх гээд байдаг сул талтай. 

-Тэгвэл Ардчилсан нам яг өнөөд­рийн үүссэн нөхцөл байдалтай уялдуулаад менежментийн шинэч­лэл хийх хэрэгтэй юу?

-Улс төрийн нам үргэлж шинэч­лэгдэж байх ёстой. Ямар онцлогтой шинэчлэл вэ гэдэг нь тухайн цаг үеийн шаардлагаар тавигддаг. Өнөөд­рийн Ардчилсан намын гол шинэч­лэл бол миний хувийн бодлоор хүний нөөцийн хүчирхэг армитай болох. Нөгөөтэйгүүр шинэ үе гарч ирэх хэрэгцээ ч бий. Засгийн эрхийг бүх төвшинд барьж үзээгүй учраас боловсон хүчин талаасаа бэлтгэгдсэн хүмүүс ховор. Дараагийн дөрвөн жилдээ бид үүнийгээ хийх ёстой.

-Тэднийг хаанаас олох уу. Ги­шүүд нэмж элсүүлэх, аль эс­вэл олон фракцийнхаа хүчийг ашиглаж ”Хүн олж ир” гэдэг тушаал буулгах уу?

-Боловсон хүчний бодлогоо хүний нөөцийн бодлого руу шилжүүлэх ёстой. Зөвхөн манай Ардчилсан нам ч бус, бүх нам зөвхөн боловсон хүч­ний бодлоготой. Боловсон хүчний бодлого, хүний нөөцийн бодлого гэдэг хоёр тусдаа өөр ойлголт. Боловсон хүчний бодлогыг дарга томилдог. “Энэ гайгүй залуу байна. Үүнийг тэнд тавья. Энэ хүн арван жилийн дараа улс төрд чанагдсан боловсон хүчин болох боломжтой юм байна” гэсэн стратеги. Жишээ нь Ардын нам залуусаа янз бүрийн албан тушаал дээр тавих замаар тэднийгээ туршлагажуулдаг. Ийм боловсон хүчний бодлого нэг талаараа сайн ч цаашаа хөгжихгүй.

-Яагаад?

-Энэ бол даргын үзэмжээс л хамаардаг стратеги. Хүний нөөцийн бодлого гэхээр чиний давуу тал, авъяасыг зүлгүүрдэж байгаад ажил хийлгэх бодлого юм. Тийм учраас бид энэ талаар байнга ярилцлага, уулзалт хийж байгаа. Эхний ээл­жинд массын намаас бодлогын намын хэлбэрт шилжих ёстой юм байна гэдэг ойлголтод нэгдэж чадсан. Харин бодлогын нам руу шилжүүлэхэд ямар ч намын хажууд бодлогын хүрээлэн гэж байх ёстой. Намын одоогийн дүрэмд бодлогын хүрээлэнгийн бүтцийг хүлээн зөв­шөөрөх бололцоо байхгүй. Иймд үүнийгээ намынхаа шинэчлэлийн хүрээнд намын дүрмийн өөрчлөл­тийн төсөлд суулгах хэрэгтэй. Хэр­вээ тэгж батлагдвал мөнгөгүй мөртлөө боловсролтой, тодорхой сал­баруудаар мэргэшсэн залуу хүмүүс гараад ирэх боломж бүрдэнэ.

-УИХ-ын сонгуулийн үр дүнгээс хамаараад агентлагийн дарга, дэд сайд, Төрийн нарийн бичгийн даргын албанд залуус гарч чадлаа. Үүний зэрэгцээ  УИХ-ын гишүүн байсан, дэд сайд байсан хүмүүс ч дээрх албадад томилогдсон. Энэ нь шинэ үеийнхний сонирхол, сэтгэл ханамжид саад болсон тал байна уу?

-Тэгж харах хүмүүс байгаа байх. Гэхдээ туршлагыг худалдаж авдаггүй учраас тэр хүмүүсийн туршлага зайлшгүй хэрэгтэй болох байх. Үе солигдоно гэдэг цаг хугацааны л асуудал. Тэртээ тэргүй “X generation” буюу 20-48 насныхан хүч түрээд гараад ирэх цаг ойрхон бай­гаа. Үүнийг механикаар гаргаж ирэх хэрэггүй юм шиг санагддаг. Харин үе нь ирэхэд бэлтгэгдсэн хүний нөөц хэр байна вэ гэдэг нь л бидний өнөөдрийн хийх ажил.

-Ерөнхийлөгчийн сонгууль дөхөж байна. Ардчилсан намын тэр­гүүлж байгаа засгийн үйл ажиллагааг харахад “Хаана, бооно” гэх нь их болж. Энэ нь танай намын нэр хүндэд нөлөөлж байгааг үгүйсгэх хэрэггүй болов уу. Ийм эгзэгтэй үед шүү дээ?

-Намын нэр хүнд унаж байгааг хүлээн зөвшөөрч байна. Нэр хүнд унахад хоёр хүчин зүйл нөлөөлсөн. Нэгдүгээрт маш их хүлээлт байсан. Ийм өндөр хүлээлтийн дараа унадаг нь жам. Яагаад гэхээр өндөр хүлээлтээс бодит ажил нь их өөр. Цаг хугацаа, мөнгө төгрөг гээд олон зүйлд шахагдана. Тэгэхээр энэ удаагийн уналтыг жам ёсны уналт гэж ойлгож болно. Хоёрдугаарт “Хаана, бооно” гэж ярьсан нь одоо мөрдөгдөж буй хууль, дүрмийн хүрээнд яригдаж байгаа зүйл. Сайт, телевизүүдийг хаана гэж яриагүй. Зөвхөн стандартын тухай асуудал юм. Замбараагүй байсан нийгэмд стандартыг мөрдүүлэх гээд ирэхээр эсэргүүцэлтэй тулгарах нь зөв. Энэ бас жам ёсны зүйл. Тэгэхдээ нэг дутагдал байгаа. Энэ нь ч бидний буруу. Аливаа нэг шийдвэр гаргахынхаа өмнө танин мэдүүлэхгүйгээр гэнэт нэг өдөр огцом шийдэх арга хэлбэрт хүмүүс дургүйцдэг.

-Энэ өөрийн тань үүрэг биш үү. Холбогчийн үүрэг гэсэн үг л дээ?

-Тийм. Намын Хэрэг эрхлэх газар болон засаг, нийслэлийн удирдлагын хооронд мэдээллийн уялдаа холбоо сул байгаа. Жишээ нь буруу талдаа рультэй машиныг хориглох тухай мэдээллийг би хувьдаа сайтаас л анх олж уншсан.

-Хэдийгээр улстөрчдийн дунд Ерөнхий сайд Н.Алтанхуяг “Ерөн­хийлөгчийн сонгуульд одоогийн Ерөнхийлөгчөө дэмжинэ” гэж зар­ласан ч гэлээ “Засаглал хооронд зөрчил гарчихлаа” гэх яриа газар авах болж. Магадгүй өөрийн тань “Уялдаа холбоогүй” гэдэг үг ч үүнийг гэрчилж болох юм?

-Ажил ярьж байгаа учраас маргаж мэтгэлцэх, загнах зандрах явдал байх ёстой. Зарим хүнд улстөржиж байгаа юм шиг харагдаж байгаа ч эцсийн үр дүн нь иргэдэд хэрэгтэй. Өмнө нь хөшигний цаана тохирчихоод нэг дуугаар, нэг хоолойгоор ганцхан шийдвэр л танилцуулсан “сур­талчилгаа” хийдэг байсан. Нөгөөтэйгүүр аливаа асуудлыг ний­тээрээ хэлэлцэж шийдвэрлэдэг соёл манайд суугаагүй байна. Жи­шээ нь буруу талдаа рультэй машинийг яах вэ гэсэн санал асуулга явуулахад олон хүн шууд тийм шийдвэр гарсан байна гэж ойлгоод жадлан эсэргүүцсэн шүү дээ. Хотын удирлага болохоороо иргэдийн өгсөн санал асуулгын дүнд итгэхгүй дахин асуух гэж оролдоод Ерөнхийлөгчид зэмлүүллээ.

-Дараагийн асуултыг тавихаас өмнө Ардчилсан намд өнөөдрийн нөхцөлд намынх нь нэр хүнд чухал уу. Аль эсвэл Ерөнхийлөгчийн карьер илүү юу гэдгийг тодруулах хэ-рэг байна?

-Аль, аль нь чухал.

-Тэгвэл Ерөнхийлөгч Засгийн газрын нээлттэй хуралд орж, сай­дуудыг загнаснаараа гүйцэтгэх засаглалаа нэлээд эвгүй байдалд оруулчих шиг болсон. Энэ нь Ерөнхийлөгчийн сонгуулийг угтуулан хувь хүний карьерийг өс­гөх хүлцэнгүй тохиролцоо гэх маягаар ойлгогдсон тал байгаа?

-Би үүнийг харин ч Засгийн газарт хэрэгтэй гэж харж байгаа.

-Иргэд “Ерөнхийлөгч Засгийн газрын гишүүдийг загначихсан. Өнгөрсөн Засгийн газарт бүх алдаагаа наачихаад өөрсдөө зүгээр суугаад байгаа нь үнэн. Ерөн­хийлөгч маш зөв хэллээ” гэсэн яриа одоо ч дуусахгүй үргэлжилж байхад уу?

-Засгийн газар иргэдэд хүлээн зөвшөөрөгдөх хэрэгтэй. Үүнд нь Ерөнхийлөгч харин ч хэрэг бол­сон. Засгийн газар хэзээ ингэж Ерөнхийлөгчтэйгээ нээлттэй хурал­даж, иргэдэд өөрсдийгөө шүүмжлэх эрх олгодог байлаа. Энэ утгаар нь хараад үзээрэй.

-Ярилцлагын эхэнд улстөрчийн хүлээн зөвшөөрөгдөх чадварын талаар дурьдсан. Тэгвэл өнөөгийн нөхцөлд Ардчилсан намд жинхэнэ утгаараа тэр хүн нь байна уу. Ер нь танай намын гол лидер нь өөрийн тань харж байгаагаар хэн бэ?

-Ардчилсан нам нэг лидерийн нам биш. Аливаа зүйл хувь хүн буюу лидерт тулахаараа сүйрдэг. Н.Энхбаярыг харж байгаа биз дээ.

-МАХН харин ч сэргээд байгаа юм биш үү. Ер нь МАХН-ын энэ сэргэлт зүй ёсны сэргэлт мөн үү?

-Мөн. Гэхдээ Монголын түүхэнд 4-5 жилийн мөчлөгтэй шинэ намууд гарч ирдэг. Үүний өмнө “Эрэл”-ийн Б.Эрдэнэбатын Эх орон буюу МАШСН гэж байсан. Нэг хэсэг мандаад л хэдхэн жилийн дараа эрч хүч нь суларчихсан. Ямар нам урт наслах вэ гэхээр үнэт зүйл ярьж, бодлого барьж байгаа нам л явдаг. Түүнээс биш хэн нэгэн лидер хүнийг түшиглэсэн нам цаашаа явахгүй. Харин салбар, салбартаа лидер төрүүлж чаддаг нам л цааш явна.

-Өөрийн тань хүндэлдэг улс­төрчийг сонирхвол Ц.Элбэгдорж, Н.Алтанхуяг гэх мэтээр нэрлэнэ байх. Харин сонирхоод асуухад тэр хүмүүс дунд тань Н.Энхбаяр гэдэг нэр багтах уу?

-Авах гээхийн ухаанаар хандана. Менежмент талаас нь харахаар Монголын улс төрд маш том хоёр менежер байдаг. Нэг нь Н.Энхбаяр, нөгөө нь М.Энхсайхан. Та нар анзаардаг бол энэ хоёр хүн жижигхэн зүйлийг маш том асуудал болгон гаргаж ирж чаддаг. Байгалиас заяасан менежментийн авъяас энэ хоёр хүнд байдаг. Харин хувь хүнийх нь итгэл үнэмшил, гаргаж байгаа ёс суртахуун нь ерөөсөө таалагддаггүй. Нэг нь авлигын сүлжээг торлож, нөгөөх нь гадаадын нэг орны төлөөлөгч шиг л байдаг.

-Улс төрд “Мөнгөтэй болон улстөрчдийн хүүхдүүд орж ирлээ” гэсэн шүүмжлэл гарах болж. Энэ тийм буруу үзэгдэл үү?

-Байж болшгүй зүйл биш. Дэлхийн улс төрийн намууд ингэж л явдаг. Гэхдээ манайд байгаа сөрөг тал нь ижилхэн гараанаас эхэлдэггүйд байгаа юм. Дээрээс нь тэд их давуу талуудтай. Тэднийг судлаад үзэхээр 1980-аад оны эхэн болон дунд үеийнхэн байгаа юм. Тэдэнд АНУ-д болон баруунд төгссөн боловсрол, эцэг эхийн өв хөрөнгө байна. Дээрээс нь мөнгө төгрөгтэй, царайлаг байна. Эхнэрүүд нь ч мөн адил гэсэн биз дээ (инээв).

-Эхнэрүүд нь мөн адил гэхээр. Ямар гэсэн үг вэ?

-Хар л даа. Бүгд л мисс эхнэртэй байгаа биз дээ. Найз нөхдийн асар хүчтэй сүлжээг бий болгож байна. Дээрээс нь хоорондоо гэр бүл болцгоох болсон. Энэ нь нийгмийн элит давхаргыг бий болгох нэг арга зам. Нийгмийн хуулиар л явж байгаа хэрэг. Иймд доод, дунд давхаргаас гарч ирж байгаа залуус улс төрд тэднийг ирээдүйн өрсөлдөгч гэж харах хэрэгтэй.

-Таны бичсэн “С.Баяр эргэж ирэх хэрэгтэй” гэсэн нийтлэлийг уншиж байсан. С.Баяр эргэн ирж байж энэ намын карьерийг өсгөхөөс өөрөөр өсөхгүй гэх маягийн утгатай санагдаж байна. Энэ гаргалгаа хэвээрээ юу?

-Би С.Баяр гээгүй. С.Баяр шиг гэсэн. Тэр хүнд авах маш том чанар бий. Тэр нь стратегич чанар. Үүнийг менежмент талаас нь харахад тэр бүр олон байдаггүй. Ардын нам энэ хэвээрээ шинэ стратегиа тодорхойлж чадахгүй бол дахиж гарч ирэхэд хэцүү болно. Өнгөрсөн хугацаанд тус нам хуучин коммунист арга барил, нөлөөллөө авч хаяж чадаагүй. Энэ хүртэл засгийн эрхэнд байхдаа хүчээр чирж ирсэн. Одоо засгаас буусан тохиолдолд хэцүү. Тэгэхээр үүнээс гарахын тулд стратегич хүн хэрэгтэй гэсэн үг. Тэр нь С.Баяр биш. Шинээр төрөх ёстой.

-Одоо шинээр төрнө гэж байх уу. Бүгд л хууччуул. Эс бол тэдний замналаар замнагчид байгаа шүү дээ?

-Би Ардын намыг хэзээ ч үгүйсгэдэггүй. Маш том нам. Гайтай зүйл ч их хийсэн. Гавьяатай зүйл ч их хийсэн. Ардын нам муу байх нь Монголын ардчилал, тусгаар тогтнолд муу. Дээрээс нь бидний өрсөлдөгч муу байвал бидэнд бас муу. Ерөнхийдөө өрсөлдөөн байж гэмээнэ сайжирч цааш явна.

-Ярилцлагын эхэнд та “Улс төрд орж ирэхдээ бэлэн төсөл бариад ирэх хэрэгтэй” гэсэн. Та тэгвэл ямар төсөл барьж улс төрд орж байна вэ. Судлаачийнхаа хувиар өөрийнхөө ирээдүйг тодорхойлж суугаа нь гарцаагүй?

-Надад сонгуулийн дараа олон санал ирсэн. Хүн болгон засаг руу явж байхад би нам руу явсан шалтгаан нь тодорхой төсөлтэй холбоотой. Үүнийгээ ч хийе гэж зорьж байна. Намуудын шинэчлэл эрчимтэй яригдаж байгаа энэ үед нэг их нөлөөлж чаддаггүй юм гэхэд “Дуугүй байхгүй байя” гэсэн зарчим баримталж байгаа.

-Би өөрийн тань талаар “Засгийн газарт ажиллах нь олонд танигдахгүй. Ирээдүйгээ бодвол намд ажиллаж олонд танигдсан нь дээр” гэсэн тухай яриа сонссон юм байна?

-Олонд гэдэг нь иргэдэд биш тухайн салбартаа л гэсэн үг. Миний ажиллаж байгаа салбар нь улс төрийн нам. Би энд ажилласнаар хүмүүстэй танилцаж ойлголцоод баг болоод явна гэсэн үг. Нам дотроо “Энд чинь нэг ийм залуу яваад байна шүү” гэж ярихаас биш ард түмэнд танигдаад дарга болно гэсэн үг биш. Угаасаа тийм шаардлага ч байхгүй.

-Өөрийг тань УИХ-ын дарга З.Энхболдын хүн гэх яриа байдаг?

-Би тэр хүнээс маш их зүйлийг сурсан.

-Яг юуг нь хийж байсан бэ. Туслах уу, зөвлөх үү?

-Бүгдийг нь хийсэн. Би бүр орон тооны бусаас нь эхлээд л.

-Цалингүй гэсэн үг үү?

-Тийм ээ.

-З.Энхболд гэдэг хүнд цалингүй зүтгэхийн ашиг нь юу байв?

-Хамтарч судалгаа хийдэг байсан. Гэхдээ судалгаа гэхээсээ илүүтэйгээр хажууд нь байж юм сурах нь чухал. Шөнийн 04:00 цагийн үед утасдаад “Одоо ийм юм хиймээр байна” гэнэ. Босоод л хийнэ. Тухайн үедээ өөрт хэцүү санагддаг байсан. Харин өнөөдөр бол би хүмүүсээ тэгж ачаалалтай ажиллахыг шаарддаг, “ааштай” болсон байна. Өнөөдөр намын нарийн бичгийн даргын хувиар намын дарга Н.Алтанхуяг гэдэг хүнтэй ажиллаж байна. Энэ хүнээс би хүнтэй яаж ойлголцох, асуудлыг эв зүйгээр шийдэх, нэгэнт гаргасан шийдвэрээ бусдаар яаж хүлээн зөвшөөрүүлэх вэ гээд надад дутагдаж байсан олон зүйлийг мөн л суралцаад явж байгаа.

-Үндсэндээ З.Энхболд гэдэг хүний сул талыг Ерөнхий сайд Н.Алтанхуягаас нөхөж сураад байгаа юм аа даа?

-Ямар ч хүнд авах ч юм бий. Хаях ч юм бий. Би аль алинаас нь сурах ёстой юм аа сураад явж байгаа. Муу юмыг бол аваад яах вэ дээ. Хувь хүнийхээ хувьд надад хангалттай олон сул тал бий.

Г.Отгонжаргал